انفاق، احسانی که در ایمان حقیقی نهفته است

خداوند در قرآن می‌فرماید؛ «متاع زندگی دنیا در برابر آخرت، جز اندکی نیست». مال و فرزندان و هر چه در دنیا در اختیارمان است، همچون متاعی ناچیز است که در زندگی باید با آنها تجارت کنیم، آن هم تجارتی پرسود. البته این تجارت، جز با احسانبه دیگران به‌دست نمی‌آید.

احسان به دیگران در حقیقت احسان به خویشتن است؛ چنانکه قرآن در آیه هفت سوره اسراء می‌فرماید؛ «ان احسنتم احسنتم لانفسکم». شخص با احسان و نیکوکاری، شخصیت خود را کامل می‌کند و در تحقق تکامل وجودی خویش می‌کوشد.

احسان و نیکوکاری از اموری است که در حوزه عمل اجتماعی و هنجارهای پسندیده قرار می‌گیرد و یکی از فضیلت‌های اخلاقی نیز به شمار می‌رود.

در آیات قرآن، نیکی خداوند به بندگان چه در دنیا و آخرت و چه در زمینه نیازهای روحی و روانی یا در حوزه امور مادی به‌عنوان مصداق احسان شمرده شده است. از این رو قرآن از زبان حضرت یوسف(ع) تبیین می‌کند که رهایی وی از زندان و بازگشت خانواده به سوی او از مصادیق احسان خداوند به آن حضرت بوده است.

قرآن ثروت و دارایی را نیز مصداقی از نیکی خدا برمی‌شمارد و گنج قارون را از زبان بنی‌اسرائیل احسان خدا به وی می‌داند. بنابراین هرگونه نعمتی که خداوند به انسان می‌بخشد به جهت آن که کار نیک کامل و شایسته و بی‌هیچ چشم‌داشت و منتی است، به‌عنوان مصداق احسان است.

از دیگر کسانی‌که قرآن احسان نسبت به آنان را مورد تشویق قرار داده، کمک مالی به خویشان و بستگان است. یتیمان و بیچارگان و همسایگان دور و نزدیک و نیز دوستان بسیار نزدیک و همنشین و در راه ماندگان نیز از جمله کسانی هستند که می‌بایست بی‌هیچ چشم‌داشتی به آنان احسان کرد.

در روایات واحادیث نیز‌، ائمه(ع) بسیار به احسان سفارش کرده‌اند‌؛ حضرت علی(ع) فرموده‌اند؛ نیکی و نیکوکاری بهترین وسیله برای محبت کردن است.

همچنین امام صادق(ع) فرموده‌اند؛ از نشانه‌های ایمان خالص، نیکی کردن به برادران دینی و ایمانی و تأمین نیازهای آنان در سختی و آسانی است.

بی‌گمان احسان و نیکوکاری ویژه انسان‌هایی است که در مسیر هدایت قرار گرفته و کمال را از خداوند می‌جویند. دوری از خصلت‌های ناپسند موجب می‌شود تا دست کمک و یاری دیگرانی که به سوی ایشان دراز شده را بفشارند و به آنان یاری و مدد رسانند. از نعمت‌های به‌دست آمده و خداداد در راه خدا انفاق کنند و از هر توان و نیرویی که خداوند به ایشان داده، در راستای تکامل فردی و اجتماعی بهره گیرند. از این‌‌‌رو می‌کوشند تا نیازهای فردی و اجتماعی و نیز روحی و مادی دیگران را به هر طریق ممکن برطرف سازند. کمک و تعاون به‌عنوان اصول اصلی نیکوکاری همراه با بخشندگی عاملی می‌‌شود تا همگرایی اجتماعی در ایشان با نوع‌دوستی تقویت شود